کلینیک دامپزشکی دکتر افشار

غازها (geese) پرندگانی باهوش و زیبا هستند. جثه غازها متوسط و گردن آنها نسبتا دراز است. پاهای آنها بلند است. دم غازها بلند و نوک آنها نسبت به جثه آنها باریک می‌باشد. رنگ گونه‌های این جنس تقریبا یکسان است و گردن آنها نسبت به قوها کوتاه‌تر و ستبر است. غازها پرندگان ویژه نواحی شمال می‌باشند و پرندگانی مهاجرند. در جلگه و یا در جنگلهای قطب شمال زاد و ولد می‌کنند.گونه‌ای از پرندگان است که متعلق به خانوادهٔ مرغابی‌سانان (Anatidae) هستند. خانواده مرغابی‌سانان شامل قوها می‌شود که تیره تر از غازها هستند.این نوع از غازها در زیرخانواده غازسانان (Anserinae) و به گروه آنسرینی (Anserini) تعلق دارند. تعدادی از مرغابی‌ها که از خانواده مرغابی‌های وحشی هستند به نام غاز معروفند.

حیات این حیوانات وابسته به آب است. نوع بیشتر غازها در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی به طور جدی از نوع پرندگان وحشی و مهاجر هستند که برای گذراندن زمستان از شمال به جنوب می‌آیند. غازها قرنها در یک جا (بدون مهاجرت)زندگی می‌کردند.در مغرب (اروپا) غازها از خانواده گری‌لگ (Greylag) هستند اما در آسیا غازهای کمی (از نوع گرلگ) پرورش یافته‌اند.همه غازها اکثرا گیاه خوارند و می‌توانند آفت‌های گلوله‌های پشمی (کاه) که محصول زمینهای زراعتی است بخورند و یا در استخرها (آبگیر) و مناطق پر علف شهری ساکن می‌شوند.آنها همچنین در فرصتهای مناسب بی مهرگان را برای خودشان میگیرند و می‌خورند، غازهای محلی انواع غذا را امتحان می‌کنند. غازها معمولا برای ادامه زندگی جفت گیری می‌کنند گرچه شمار کمی از غازها پس از جفت گیری از هم جدا می‌شوند. غازها گرایشی برای تخم گزاری و نگهداری از آنها دارند. همچنین غازها از آشیانه وجوجه غازها مراقبت می‌کنند که این کار باعث ادامه بقای آنه می‌شود.

غازها چراگاهها را به محیط آبی ترجیح می‌دهند. سر غازها بزرگ است و ناحیه بین دو چشم و نوک آنها پوشیده از پر می‌باشد. رنگ بدن آنها قهوه‌ای شتری است و بعضی‌ها رنگ سفید دارند. نوک در گونه‌های گوناگون به رنگ زرد ، نارنجی و یا صورتی است. غازها در سن دو سالگی بالغ می‌شوند. این پرندگان به صورت گروهی در علف‌زارها تغذیه می‌کنند.

نحوه زندگی

پرندگانی گروهی هستند و در فصل مهاجرت گروههای بزرگی را تشکیل می‌دهند. بسیار باهوش می‌باشند و در موقع تغذیه یک پرنده سایرین را از خطر باخبر می‌کند. خطر را خیلی زود حس می‌کنند. گروهی که در حال مهاجرت هستند شبها را در سواحل ، نیزارها و دریاچه‌ها می‌گذرانند و صبح زود به سوی مزرعه برای تغذیه می‌روند. در نیمه روز به سوی آب بر‌می‌گردند و پس از آب خوردن به استراحت می‌پردازند و بعدازظهر مجددا برای تغذیه می‌روند.

در تاریکی با جنجال و سر و صدا به محل استراحت می‌روند و در حین پرواز حرکات جالبی نشان می‌دهند. شناگرند و به فرو رفتن در آب سازش ندارند ولی هنگام احساس خطر در آب فرو می‌روند. کمتر غذا از آب می‌گیرند. در موقع اضطراب و هیجان گردن را بطور افقی در امتداد بدن می‌کشند و سر را بسوی بالا نگهداشته و تولید صدای ویژه‌ای می‌کنند سپس با سر و صدا به سوی دشمن خود حمله می‌کنند.

آشیانه غازها در مجاورت آب در کنار تخته سنگها و روی زمینهای علفی است و در لانه‌سازی مهارت ندارند. شکل و اندازه لانه بر حسب گونه فرق می‌کند. پرنده نر از آشیانه نگهداری می‌کند و در نگهداری جوجه‌ها به پرنده ماده کمک می‌کند. غازها همیشه یک نر و یک ماده باهم زندگی می‌کنند. دوره روی تخم خوابیدن 30 – 24 روز است. غازها عمر درازی دارند و سن آنها را تا 50 سال ذکر کرده‌اند.

تاریخچه اهلی کردن غاز

تاریخچه اهلی شدن غاز بسیار قدیمی است به طوری که نقوش زیادی از غاز در مقبره های مصریان قدیم برجای مانده است . در افسانه های تاریخی آمده است که در سال 390 قبل از میلاد ، شبی اقوام وحشی گل ها قصد حمله به سنای رم را داشتند اما سروصدای غازها موجب آگاهی مردم شد واین امر باعث شد تا شهر رم از حمله آنان نجات یابد واز آن زمان به بعد غاز در بین رومیان از شهرت ومحبوبیتی خاص برخوردار گردید . هومر در 388 سال قبل از میلاد مسیح تاریخچه ای در مورد پرورش غاز در روم نگاشت . سپس بره Brehh طبیعی دان مشهور برای اولین بار شرح وخصوصیات غاز را به رشته تحریر درآورد . در قرن هفدهم میلادی مطالعات جانورشناسی بر روی غاز شروع شد وبلون Belon مشخصات دو نوع از غازهای موجود را ذکر کرده است .

نژادهاي اهلی غاز

نژادهاي استاندارد شده اي كه از غاز امروزه در ايالات متحده آمريكا وساير نقاط دنيا وجود دارد ، اغلب از نژاد وحشي خاكستري بوجود آمده است . نژادهاي اقتصادي كه امروزه در اغلب پرورشگاه هاي مخصوص غاز در دنيا وجود دارند عبارتند از :

1 . نژاد تولوز Tuolouse : نژاد فرانسوي ومنسوب به شهر تولوز است و بيش از هر نژاد ديگر از نظر توليد گوشت مورد توجه قرار گرفته است زيرا داراي جثه بزرگ بوده واصلاح شده مي باشد . وزن در غازهاي نر بالغ در حدود 7/11 كيلوگرم ودر غازهاي ماده بالغ در حدود 9 كيلوگرم مي رسد . بدن حجيم ، پهن پايين افتاده وجمع وجور وتقريباً كم پر است .

2 . نژاد امبدن Embden : به اين نژاد آمدن Emden نيز مي گويند . این نژاد آلمانی است وابتدا در شهر برمن Bermen آلمان پرورش داده می شد وبه همین نام نامیده می شد ، ولی چون اولین بار از شهر آمدن آلمان به انگلستان برده شد ، از این رو به نام نژاد آمدن معروف گردید .نژاد مذکور يكي از نژادهاي محبوب غاز است كه از نظر توليد گوشت قابل توجه است زيرا داراي جثه اي بزرگ است ولي بدن مانند نژاد تولوز پايين افتاده وجمع وجور نيست . پر وبال ها نارنجي سايه دار مي باشد . رنگ منقار روشن تر از رنگ پاهاست ورنگ چشم ها آبي درخشان است .

3 . نژاد چيني Chines : نژاد چيني از نظر وزن وجثه به پاي دو نژاد تولوز وامبدن نمي رسد ولي از نظر شكل ظاهر كاملاً از دو نژاد ديگر متمايز است . بدن كاملاً مستقيم است وپاها وگردن نسبت به بدن تقريباً بلندتر مي باشد . اين نژاد يك برجستگي دگمه مانند در قاعده منقار دارد . از نظر رنگ دو نوع از اين نژاد وجود دارد . يكي نوع قهوه اي وديگري نوع سفيد است .

4 . نژاد آفريقائي African : يكي از نژادهاي سنگين وزن غاز است كه استاندارد شده است . اين نژاد براي اولين بار در سال 1874 معرفي گرديد ودر دو گونه قهوه اي ( يا خاكستري ) وسفيد وجود دارد . اين نژاد از نژاد چيني بوسيله بدن سنگين وگردن ستبر وكلفت خود متمايز مي گردد . داراي بدني عميق ، طويل بوده وجناغ كشيده مي باشد و بدن را تقريباً مستقيم نگه مي دارد . پرنده هاي بالغ اين نژاد داراي برجستگي دگمه مانند وبزرگي در انتهاي بالاي منقار مي باشند . رنگ اين دگمه ممكن است در اثر سرما ويا هنگام عصبانيت وآزار تغيير كند .

5 . نژاد كانادائي Canada : نژادی بزرگ وزیبا با گردنی راست وبلند وسیاه ولکی سفید مانند کروات در زیر گلو است وبه همین دلیل « غاز کروات » نیز نامیده می شود . این غاز از غازهای وحشی امریکای شمالی سرچشمه می گیرد که وزن آن از 5/1 کیلو تا 6 کیلوگرم متغیر است . به علت وحشی بودن بهتر است آن ها را در محیط های بسته نگهداری کرد ویا این که به موقع پرهای آن ها را قطع کرد . چنانچه مدت مدیدی نگهداری شود به خوبی اهلی وخانگی می شود .

6 . نژاد سبواستوپول Sevastopol :غازي سفيد با جثه متوسط است كه به خاطر پرهاي بلند فر دار معروف است وپرهاي مذكور تمامي بدن پرنده را مي پوشاند . وزن غاز نر آن در حدود 5 تا 6 كيلوگرم ووزن غاز ماده آن در حدود 4 تا 5 كيلوگرم است . منقار وساق پا به رنگ نارنجي وچشم ها به رنگ آبي روشن است . منشأ اين نژاد قاره اروپا ودر امتداد رودخانه دانوب ودر اطراف درياي سياه مي باشد .

7 . نژاد زرد آمريكايي American Buff : اين نژاد جزو نژاد هاي متوسط الجثه مي باشد وغاز نر آن در حدود 8 كيلوگرم وغاز ماده در حدود 7 كيلوگرم وزن دارند . چشمان آن به رنگ فندقي تيره ورنگ منقار وساق پا وپنجه ها نارنجي است .

8 . نژاد زرد بريكون Brecon Buff : اين نژاد در سال 1930 ميلادي در ايالت ولز انگلستان به وجود آمد واولين نژاد از نژاد هاي زرد بود كه استاندارد گرديد . اين نژاد جزو نژادهاي متوسط غاز بوده وساق پاي آن صورتي رنگ است وپنجه پا ومنقار وچشم به رنگ قهوه اي است .

9 . نژاد فرانكونيان Frankonian : نژادي كهن وآلماني است كه از بخش شمالي ايالت بواريا Bavaria آمده است ونژادي كوچك است كه وزن آن در حدود 4 تا 6 كيلوگرم است وروش نگهداري آن بسيار ساده وآسان است . معمولاً به دو گونه قهوه اي وآبي روشن ديده مي شود و گونه آبي روشن آن آخيراً به وسيله موسسه استاندارد آلمان پذيرفته شده است .

10 . نژاد ليني Leine : اين نژاد در نزديكي اولدنبرگ Oldenburg آلمان به وجود آمده است واز نژادهاي متوسط الجثه بوده كه به خوبي چرا مي كنند ومي تواند در مسافت هاي طولاني به چرا بپردازد . اندامي عمودي وقائم دارد وناحيه خلفي بدن را مستقيم نگه مي دارد ، معمولاً به دو رنگ سفيد وخاكستري ديده مي شود . وزن غاز نر در حدود 7 كيلوگرم ووزن غاز ماده در حدود 5 تا 6 كيلوگرم است . اين نژاد توجه كافي به جوجه هاي خود مبذول مي كند .

11. نژاد ليپي گانز Lippeganse : نژادي آلماني وبسيار نادر است كه اطلاعات چنداني در مورد آن موجود نيست . معمولاً به رنگ سفيد است و منقار آن نوك تيز وصورتي رنگ است .

12. نژاد نرماندي Normandy : اين نژاد متعلق به منطقه نرماندي فرانسه مي باشد واز مشخصات مميزه آن امكان تفكيك نر وماده از روي رنگ مي باشد ، به طوري كه غاز نر هميشه سفيد رنگ است ، در حالي كه غاز ماده به رنگ سفيد وخاكستري است . رنگ چشم هاي اين نژاد هميشه آبي است . غاز نر در حدود 5/4 تا 5/5 كيلوگرم وغاز ماده در حدود 4 تا 5 كيلوگرم وزن دارد .

13. نژاد سفيد نروژي Norwegian White : اين نژاد نروژي به منظور تامين گوشت مناسب به وجود آمده است . غاز نر در حدود 9 كيلوگرم وزن دارد ، در حالي كه وزن غاز ماده در حدود 8 كيلوگرم است . متاسفانه اين نژاد امروزه در نروژ بسيار كمياب شده است . نژادي مقاوم ، دلير وخودكفاست . غاز ماده مادر خوبي براي جوجه هاي خود مي باشد وقادر است كه ساليانه در حدود 100 عدد تخم بگذارد ، البته به شرطي كه مجبور نباشد بر روي تخم ها بخوابد .

14. نژاد مهاجر Pilgrim : اين نژاد را نيز مي توان از روي رنگ تعيين جنسيت كرد ، به طوري كه غازهاي نر همگي به رنگ سفيد وبا چشم هاي آبي مي باشند ، اما غاز ماده به رنگ خاكستري بالكه سفيد بر روي سر وچشم قهوه اي مي باشند . منقار وپاها در هردوجنس نارنجي است . جوجه يك روزه نر ، زرد يا نقره اي با منقاري روشن است ، در حالي كه جوجه يك روزه ماده خاكستري سبز فام با منقاري تيره است .

کلینیک دامپزشکی دکتر افشار