عروس هلندی

کلینیک دامپزشکی دکتر افشار

عروس هلندی از خانوادهٔ طوطی‌ها و کوچکترین عضو این خانواده از نظر جثه در استرلیاست. این پرندگان به عنوان جانوران خانگی محبوبیت زیادی در سطح جهانی دارند و تکثیر آن‌ها نیز به نسبت آسان است. این پرندگان پس از مرغ عشق محبوب‌ترین پرندگان زینتی محسوب می‌شوند.

در گذشته این پرنده را به عنوان عضوی از خانوادهٔ طوطی واران می‌دانستند اما مطالعات مولکولی اخیر این پرنده را متعلق به خانوادهٔ طوطی کاکلی می‌داند. عروس‌ها ، بومی مناطقی گسترده در سراسر استرالیا هستند که مناطق مورد علاقه آن‌ها زمین‌هایی پوشیده شده با علف و بوته زارها و درختان کوتاه است.

در زبان انگلیسی این پرنده را «Cockatiel» می‌نامند و در اغلب زبان‌های رایج دنیا به همین نام شناخته می‌شود. در زبان فارسی به این پرنده «عروس هلندی» می‌گویند و نام عروس هلندی در میان پرورش دهندگان آن رایج و متداول است. نام «عروس هلندی» در حقیقت ترجمه نام علمی این پرنده است که اشاره‌ای به نام قدیمی استرالیا دارد.

این نوع طوطی‌ها توانایی یادگیری صحبت کردن را دارند ، اما چون نوع نر این پرنده حنجره کامل‌تری نسبت به نوع ماده دارد، پرنده نر بهتر می‌تواند صحبت کند. برای آموزش صحبت کردن به پرنده بهتر است که از زمان جوجگی (حدوداً چهل و پنج روزگی) با آن تمرین شود. در صورت مداومت و تکرار صحیح کلمات، پرنده از حدود چهارماهگی شروع به صحبت به صورت ناواضح می‌کند و در اثر تمرین کم‌کم واضح‌تر می‌تواند کلمات را ادا کند. عروس هلندی‌ها جانوران بسیار اجتماعی هستند و از همنشینی با انسان‌ها بسیار لذت می‌برند.

شکل ظاهری پرنده

تاج این پرنده بیانگر وضعیت احساسی آن در مواقع مختلف است. در وضعیت عادی و آرام پرنده، تاج کمی به سوی عقب خمیده‌است. در هنگام هیجان پرنده تاج کاملاً صاف و رو به بالا است و در مواقع ترس و عصبانیت پرنده تاج به صورت کاملاً خوابیده در می‌آید. این پرنده بر خلاف اکثر طوطی های کاکلی دارای پرهای دمی بلندی است که طولشان حدوداً نیمی از طول کل بدن پرنده است. طول این پرنده حدوداً ۳۰ تا ۳۳ سانتی‌متر است و در واقع کوچک‌ترین گونه از طوطی‌های کاکلی به شمار می‌آید.

رنگ‌های پرنده شامل : خاکستری، سفید، کرم، زرد و قهوه‌ای است. بر روی سر پرنده کاکلی بلند و زیبا قرار دارد و بر روی گونه های آن یک لکه سرخ رنگ دیده می‌شود، این لکه در ساختار رنگی وایت‌فیس (Whiteface) دیده نمی‌شود. پر و بال این پرنده معمولاً نیمه خاکستری است و در قسمت زیرین بدن روشن‌تر است. یک لکه نارنجی رنگ بر روی گونه‌ها و سفیدی حاشیه بال‌ها از دیگر علایم مشخصه این پرنده است. یک ردیف از لکه‌های زردرنگ بر قسمت زیرین بال پرنده ماده دیده می‌شود که در نرها وجود ندارد. همچنین ماده‌ها پرهایی هاشور خورده در دم و نرها پرهای دم ساده دارند. بعضی از انواع جهش یافته عروس هلندی به رنگ زرد روشن و چشم‌های قرمز رنگ هستند و جنس ماده آن‌ها پرهای دم باریک‌تری دارد. به این ساختار رنگی لوتینو (Lutino) گفته می‌شود. در اثر جهش ژنتیکی ساختار رنگی دیگری با نام وایت‌فیس (Whiteface) نیز وجود دارد که رنگ‌های بدن این پرندگان را رنگ‌های خاکستری یا قهوه‌ای و سفید تشکیل می‌دهد و این ساختار فاقد لپ قرمز رنگ است. گونه کاملاً سفیدرنگ زیرمجموعه ساختار وایت بوده و دارای چشم‌های قرمز رنگ می‌باشد و به این گونه اصطلاحاً آلبینو (Albino) گفته می‌شود. طول بدن آن با احتساب بلندی دم در حدود ۳۲ سانتی متر بوده و وزن آن در حدود ۷۸ تا ۱۲۵ گرم است. برخی از گونه‌ها نظیر عروس هلندی لوتینو و آلبینو ممکن است که وزنی بین ۷۸ تا ۹۰ گرم داشته و برخی از گونه‌های اصلاح نژاد شده و درشت هیکل آن نیز ممکن است که وزنی بین ۱۱۰ تا ۱۲۵ گرم داشته باشند.

تاریخچه پرورش عروس هلندی

اطلاعات دقیقی از تاریخ اهلی شدن این پرنده در دست نیست و به نظر می‌رسد که این پرنده برای اولین بار توسط بومیان ساکن در قاره اقیانوسیه اهلی شده باشد و بعدها مهاجرین انگلیسی که به استرالیا رفتند، از اولین مللی بودند که به پرورش و نگهداری از آن همت گماشتند. این پرنده در طی سال‌های ۱۸۰۵-۱۸۰۰ میلادی به انگلستان برده شده‌است. احتمالاً این پرنده توسط کسانی که به استرالیا تبعید شده بودند در بازگشت به انگلستان آورده شده‌است و به تدریج پرورش و نگهداری از این پرنده در برخی از کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، فرانسه و آلمان رایج گردیده و مدتی نگذشت که محبوبیت زیادی پیدا کرد، به گونه‌ای که امروزه این پرنده یکی از محبوب‌ترین پرندگان خانگی است. بیشتر محبوبیت این پرنده به علت طبیعت ملایم و کاکل رنگی و زیبای آن است. همچنین این پرنده به سادگی اهلی و دست آموز می‌شود.

طول عمر

طول عمر عروس هلندی در شرایط اسارت بین ۱۶ تا ۲۵ سال است اما عمر کمتر یا بیشتر از این نیز گزارش شده‌است. رکورد بالاترین عمر ثبت شده برای این پرنده ۳۶ سال است. نوع تغذیه و میزان تحرک، مهم‌ترین عوامل تعیین کنندهٔ طول عمر این پرنده هستند.

رنگ

تاکنون ۱۶ رنگ مختلف از عروس‌ها شناسایی شده‌است که این رنگ‌ها شامل خاکستری، سفید (آلبینو)، زرد (لوتینو)، وایت فیس، ابلق، مرواریدی، زرد مایل به سبز است.

تعیین جنسیت

تعیین جنسیت از دو نظر برای پرورش دهندگان اهمیت دارد ، اول آن که پرورش دهنده‌ای که علاقه به جوجه‌کشی از عروس هلندی دارد، ممکن است که دو جوجه را در کنار هم پرورش دهد، به این امید که بتواند از آن‌ها جوجه بگیرد، اما بعد از مدت‌ها متوجه خواهد شد که هردو پرنده نر، یا هر دو پرنده ماده می‌باشند، دوم آن که پرورش دهنده ممکن است قصد آموزش پرنده را داشته باشد و با توجه به این که توانایی پرنده نر و ماده در این زمینه متفاوت است و با در نظر گرفتن این موضوع که آموزش معمولاً از سنین پایین آغاز می‌شود و رنگ پر و بال جوجه‌ها پس از اولین پر ریزی تغییر می‌کند و اولین پر ریزی عروس هلندی معمولاً در سن شش ماهگی اتفاق می‌افتد، از این رو تعیین جنسیت پرنده تا قبل از سن شش ماهگی خیلی مشکل خواهد بود. در کل برای تعیین قطعی جنسیت پرنده باید از تست DNA استفاده کرد، این تست می‌تواند قبل از پریزی هم انجام شود. نشانه دوم آواز خواندن پرنده است. صدای پرنده ماده فقط به صورت جیغ و سوت اما در نرها به صورت ریتمیک شنیده می‌شود. از نشانه‌های دیگر رنگ سر، خط‌های دم و خط‌های شاه‌پرها است. مشخصه‌های دیگری نیز هم وجود دارد که قطعی نیست اما تا حدودی جنسیت را مشخص می‌کند. نرها معمولاً سر بزرگ‌تر، سر مربعی شکل، نترس و بازیگوش هستند؛ اما این نشانه‌ها دلیل بر نر یا ماده بودن پرنده نیست.

قفس پرنده

قفس عروس هلندی باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که پرنده بتواند بال‌های خود را کامل باز کرده و بر روی تیرک‌های قفس جابه‌جا شود. از آنجاکه جثه عروس هلندی از مرغ عشق و قناری بزرگ‌تر است، باید قطر تیرک از قطر تیرک‌های عادی بزرگ‌تر باشد. قفس باید حداقل هفته‌ای یک بار تمیز شود و جای غذا و آب شسته شود. طوطی‌ها به تمیزی خود بسیار اهمیت می‌دهند و در اکثر مواقع در حال تمیز کردن بال و پر خود هستند (بعضی از صاحبان از این مسئله نگران‌اند، باید گفت که اصلاً جای نگرانی نیست)، بنابراین باید آن‌ها را در قفس رها کرد و نباید فقط به غذای آن‌ها توجه کرد، تمیز بودن قفس هم یک امر مهم در سلامتی پرنده است.

تغذیه عروس هلندی

عروس هلندی‌ در طبیعت و در زادگاه خود یعنی استرالیا غذاهای متنوعی می‌خورند. این پرنده طیف متنوعی از دانه‌ها، انواع مغز، میوه‌ها و سبزیجات متنوع را می‌خورند. البته رژیم غذایی این پرنده با توجه به فصل تغییر می‌کند؛ بنابراین در طول سال این گونه طوطی رژیم غذایی بسیار متنوعی خورده که نیازهای تغذیه‌ای آنها را کاملا برطرف می‌کند. عروس هلندی به رژیم متعادل و بالانس شده از مواد مغذی مانند: کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، چربی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب نیاز دارد. از این رو عروس هلندی خانگی و دستی نیز به تنوع در رژیم غذایی نیاز دارد. تنوع بخشی در برنامه غذایی این پرنده باعث می‌شود تا سالم‌تر باشد و برای مدت زمان بیشتری عمر کند.عروس هلندی‌ یک پرنده گیاهخوار است و بهترین رژیم غذایی برای آن باید شامل 70 تا 75 درصد انواع دانه‌ها و پلت مخصوص پرنده و 20 تا 25 درصد آن شامل میوه‌ و سبزیجات باشد. باقیمانده رژیم غذایی آنها هم می‌تواند شامل برگ‌های خوراکی گیاهان باشد.

استراحت پرنده

عروس‌های هلندی باید در شبانه روز حداقل ۱۰ ساعت بخوابند، البته با توجه به زندگی روزمره انسان‌ها این پرنده‌ها هم خود را با این شیوه هماهنگ کرده‌اند و کمتر از ۱۰ ساعت می‌خوابد.

کلینیک دامپزشکی دکتر افشار