کلینیک دامپزشکی دکتر افشار

اردک یا مرغابی نامی است که معمولاً برای تعدادی از گونه های مرغابی سانان در خانواده پرندگان Anatidae به کار می رود.اردک ها به چندین زیر خانواده تقسیم می شوند.مرغابی ها اغلب پرندگان آبی هستند که بیشترشان کوچک‌تر از هم خانواده های غاز و قو هستند. مرغابی ها هم در آب دریا و هم در آب شیرین زندگی می کنند. اردک پرنده ایست تخم گذار که بیشتر در آب زندگی می کند. گونه های زیادی از اردک در دنیا هستند که هنوز شناخته نشده اند.این پرنده پر های چربی دارد تا با تماس به آب، پر ها خیس نشود و پرنده پس از خارج شدن از آب سنگین نشود.

تاریخچه پرورش اردک

اردک یکی از اولین گونه های پرندگان است که توسط آدمی اهلی شده است وبه نظر می رسد که اهلی کردن آن در کشور مصر صورت گرفته باشد ، زیرا که در حفاری های به عمل آمده بر روی گور امنحوتب سوم یکی از فراعنه باستانی مصر که در حوالی ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد می زیسته است ، تصویر یک اردک در بین گل های لوتوس مشاهده شده است ، وگفتنی است که مصریان باستان یکی از اولین اقوام کهن بشری هستند که اقدام به جوجه کشی از این پرنده نمودند وشاید علت توجه مصریان باستان به پرورش این پرنده ، کانال های متعدد آبی ورودخانه طویل وممتد نیل بوده باشد وامروزه نیز پرورش اردک به شدت در مصر رایج ومتداول است .

خصوصیات عمومی اردک

اردک پرنده ای با بدن کشیده وپاهای کوتاه است که باعث می شود بدنش نزدیک زمین قرار گیرد . اردک از پرندگان نوک پهنی است که در جانور شناسی به آن ها لامیلورستر Lamelliorostere می گویند . درازا وحجم بال اردک نسبت به سایر طیور متوسط است واردک اهلی بدین دلیل به خوبی نمی تواند پرواز کند . حرارت طبیعی بدن اردک ۷/۴۰ درجه سانتی گراد وتعداد نبض به طور متوسط ۳۱۲ دفعه در دقیقه وتعداد تنفس ۱۶ – ۲۸ بار در دقیقه می باشد . سر بزرگ وقطر منقار آن در بالا وپایین کم است . بدنی ترتیب از اتصال منقار به یکدیگر برجستگی خاصی از نیمرخ در آن ها دیده نمی شود . حجم منقار در اردک ها نسبت به سایر طیور وبخصوص غاز زیادتر بوده وسطح بیشتری را نسبت به سر وجثه حیوان اشغال می کند . منقار در محل اتصال به سر نازک تر از قسمت آزاد است . از این رو تقریباً به صورت یک بیلچه در آمده است . منقار از غشای صاف وهمواره پوشیده شده است که لبه آن از یک قسمت شاخی پوشیده می شود . زبان در اردک قوی وعضلانی است وغدد چشائی فراوانی دارد که به وسیله آن ها تا اندازه ای طعم مواد غذائی را حس می کند . گردن اردک کوتاه وقطر آن متوسط است . پرها تمام بدن اردک ها را پوشانیده وغشای ظخیمی را در روی پوست تشکیل می دهد . این پرها به خوبی روغنی شده اند واین امر مانع از رسیدن آب ورطوبت به بدن می گردد .

نژادهای اهلی اردک

نژادهای متعددی از اردک اهلی در جهان وجود دارد که این نژادها به گروه های گوشتی ، تخمگذار ، دو منظوره وتزیینی تقسیم می شوند ودر این جا به معرفی این نژادها می پردازیم :

۱ . نژاد پکین Peckin : منشا این نژاد کشور چین است واولین بار در سال ۱۸۷۳ به عنوان یک نژاد مشخص معرفی شده است ودر حال حاضر بیشتر مزارع پرورش اردک گوشتی در آمریکا از این نژاد استفاده می کنند . وزن اردک نر بالغ در حدود ۴ تا ۵/۴ کیلوگرم واردک ماده بالغ ۶/۳ تا ۴ کیلو گرم است . این نژاد تخمگذار خوبی نیز هست به طوری که سالیانه بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ عدد تخم می گذارد ووزن هر یک عدد تخم آن در حدود ۸۵ گرم بوده ورنگ پوسته آن سفید کرمی ویا سبز فام است . این نژاد دارای بدنی کشیده وسینه ای پهن بوده ورنگ آن سفید کرمی ورنگ پوست آن زرد ورنگ منقار وپاها پرتقالی است . وجه تمایز اردک نر از ماده ، وجود دو پر کوچک تابیده در منتهای الیه دم است . امتداد بدن از شانه به طرف پشت ، شیب دار بوده ودر حقیقت قسمت انتهایی بدن ودم نزدیک زمین قرار گرفته است . این طرز ساختمان بدن وهمچنین طرز راه رفتن ،پرنده را شبیه به پنگوئن ها می سازد . طرز ساختمان بدن سبب شده است که حیوان نتواند به آسانی بر روی زمین جفتگیری کند از این رو برای جفتگیری باید در آب برود.. بهترین سن برای عرضه در بازار سن ۸ تا ۱۲ هفتگی است ودر این سن وزن اردک بین ۲ تا ۳ کیلوگرم خواهد بود ، وپس از آن بتدریج از کیفیت گوشت کاسته می شود . این نژاد آرام بوده وشرایط محیطی را بخوبی تحمل می کند ودر مقایسه با سایر نژادها از بال کوچک تری برخوردار است وزیباتر به نظر می رسد . اردک ماده آن علاقه چندانی به خوابیدن بر روی تخم ندارد .

۲ . نژاد روئن Rouen: منشا این نژاد شهر روئن درایالت نرماندی فرانسهاست که نام نژاد نیز از نام آن گرفته شده است واین نژاد تا حدودی شبیه نژاد پکین است . این نژاد در اصل از نژاد اردک وحشی مالارد منشعب شده واردک نر آن دارای بال وپرهای زیبای آبی وسبز وسیاه است ودر لابلای آن خطوطی سفید قرار دارند . وزن اردک نر در حدود ۵/۴ کیلوگرم ووزن اردک ماده ۴ کیلو گرم است . از نظر رنگ ، نر وماده در این نژاد اختلاف دارند ورنگ نرها زیباتر از رنگ ماده ها می باشد . جثه نرها نیز از جثه ماده ها بزرگ تر است .رنگ اردک ماده سفید وقهوه ای روشن است وپاها ومنقار به رنگ پرتقالی وپوست به رنگ زرد است واردک ماده آن علاقه چندانی به خوابیدن بر روی تخم ندارد .ماده اردک ها سالیانه ۸۰ عدد تخم می گذارند که رنگ پوسته تخم خاکستری آبی فام تا سبز می باشد . گوشت شان بسیار لذیذ وخوش خوراک است .

۳ . نژاد ایلسبوری Aylesbury: اردکی تنبل وسنگین وزن از اردک های نژاد گوشتی است که منشا آن دره ایلسبوری در حومه شهر لندن در انگلیس است ، ووزن اردک نر آن در حدود ۵/۴ کیلوگرم ووزن اردک ماده در حدود ۴ کیلوگرم است . این نژاد برای تولید گوشت مناسب است . اردک ایلسبوری منقاری بلند ، راست وبه رنگ سفید صورتی فام ، وپاهای پرتقالی رنگ دارد و برخلاف رنگ پوست سایر نژادهای اردک که معمولاً زرد است رنگ پوست اردک ایلسبوری سفید است . میزان تولید تخم آن سالیانه در حدود یکصد عدد تخم است .

۴ . نژاد آنکونا Ancona: این اردک جزو نژادهای گوشتی است ومعمولاً جوجه های آن به رنگ شوکولاتی وسفید واردک های بالغ به رنگ سیاه وسفید اند . سر وگردن وسینه معمولاً به رنگ سفید وباقی اجزای بدن به رنگ سیاه است .

۵ . نژاد خالدار استرالیایی Australian Spotted :این نژاد در سال ۱۹۲۰ میلادی در آمریکا بوجود آمد ودر سال ۱۹۲۸ برای اولین بار به نمایش گذاشته شد ، این نژاد از تلاقی نژادهای مالارد ، دم دراز وکال وبرخی نژادهای خالدار از گله های اردک وحشی استرالیایی بوجود آمد . اندازه جثه این اردک ها حد واسطی بین گونه مالارد نوک دراز وگونه کال نوک کوتاه می باشد . وزن اردک نر آن یک کیلو تا ۲/۱ کیلوگرم واردک ماده بین ۸۷۰ گرم تا ۱۰۵۷ گرم می باشد . این نژاد از لحاظ رنگ واریته های مختلفی نظیر : سرسبز ، سر آبی وسر نقره ای دارد . اردک خالدار استرالیایی تخمگذار خوب ومادری ممتاز است . جوجه اردک های بسیار فرز وچالاکی دارد واز لحاظ قدرت پرواز همانند نژاد کال Call پرندگانی توانا هستند .

جایگاه اردک

اردک از حیواناتی به شمار می رود که علاقه زیادی به آب دارد وبسیاری گمان می کنند که زندگی در خشکی برای حیوان با لذت ورضایت همراه نیست . ولی باید دانست که برخلاف تصور ، تجربه نشان داده است که اردک خیلی زود به تغییر محیط ووضع موجود عادت کرده وبه آسانی قادر است کمبود آب ودریاچه وامثال آن را با مراتع وعلف زارهای سبز وخرم جبران نموده وحتی پرورش به طریقه بسته را به نحوی که در مویر سایر طیور اهلی جریان دارد به آسانی وخوبی تحمل نماید . در مورد ساختمان جایگاه ولانه اردک ها شرایط واصولی که برای مرغداری ها باید در نظر گرفته شود عیناً جهت لانه های اردک قابل اجرا می باشد ، منتهی باید در نظر داشت ، چون اردک ها عادت دارند تمام مدت شب وروز را در هوای آزاد زندگی کنند ودائماً در حال حرکت وفعالیت باشند لذا باید سعی شود تا حد امکان محوطه های محصور ووسیع وبزرگی را در جلوی هر لانه برای اردک ها اختصاص داد که حیوانات بتوانند در مواقع لزوم از جایگاه های خود خارج شده ودر آن قسمت به جست وخیز بپردازند .

تغذیه اردک

بر خلاف سایر انواع طیور اهلی ، جوجه اردک ها از همان ساعات اولیه خروج از تخم علاقه عجیبی به خوردن غذا از خود نشان می دهند ومعمولاٌ در چنین هنگامی بهتر است از خوراک هائی که در آب وجود دارد یا مواد غذایی که منشا حیوانی دارند برای تغذیه جوجه استفاده شود . ولی چنانچه این کار مقدور نباشد می توان روزی پنج الی شش بار مقداری آرد سبوس وپودر شیر وآرد مواد علوفه ای را به صورت خمیر درآورده ودر اختیار جوجه ها قرار داد . تجربه نشان داده است که ترکیبات مزبور که البته می توان اجزای آن را با مواد غذایی وعلوفه ودانه های دیگر تعویض نمود ، غذای کامل وخوبی برای اردک ها به شمار می رود وبخصوص در رشد ونمو جوجه ها تاثیر زیادی دارد .رشد جوجه اردک نسبت به سایر طیور اهلی کم وبیش سریع تر است واگر غذا به میزان کافی ومتعادل در اختیار حیوان گذاشته شود ، حیوان رشد عجیبی خواهد کرد . تغذیه حیوان از دو هفتگی به بعد تدریجاً کم شده ودر سن سه تا چهار هفتگی تعداد دفعات غذا به دو بار در روز تقلیل می یابد .

کلینیک دامپزشکی دکتر افشار